ERH Mini Rehber – İlk 1000 Gün İçin Hızlı Uygulamalar

Bahar Aktan
4 Kas
2 dakikada okunur

1) ERH Nedir?

Erken İlişki Sağlığı (ERH): Bebeğinizle kurduğunuz güvenli, istikrarlı, besleyici ilişkilerin; beynin mimarisi, duygu düzenleme, dil, sosyal beceriler ve uyku gibi alanlara uzun vadeli olumlu etkisi. Hedef: mükemmel değil, yeterince iyi ve tutarlı olmak.

2) “Serve & Return” Mini Kılavuz

Amaç: Karşılıklı, sırayla etkileşimle beyin bağlantılarını güçlendirmek.

Gözlemle: Bebek ne “işaret” veriyor? (bakış, ses, hareket)
Adlandır & Eşleş: “Galiba acıktın…/Heyecanlandın…” (sakin ses, yüz ifadesiyle eşleş)
Bekle & Sıranı Ver: 3–5 sn bekle → bebeğin yanıtını takip et → tekrar et.

Günde 3 kez × 2 dakikalık mikro an yeterli bir başlangıçtır.

3) Yaşa Göre ERH Uygulamaları (0–3 yaş)

0–3 Ay • Yavaş ritim, yumuşak ses, ten teması • Yakın yüz – uzun bakış • Tekrarlayan kısa şarkı/hum

3–12 Ay • “Sırayla ses/oyun” (ben ‘ba’, sen ‘ba’) • İşaretleri adlandır (“kollarını açtın → gelmek istiyorsun”) • Ortak dikkat: aynı nesneye birlikte bak – tarif et

1–3 Yaş • Duygu kelimeleri (“öfkelendin, elimizle blokları dağıtmak istiyorsun”) • Basit seçimler (2 seçenek) • Birlikte problem çözme (küçük adımlar)

4) Uykuya ERH Dokunuşu – 5 Dakikalık Akşam Ritüeli

Zaman: Yatmadan 20–30 dk önce, loş ışıkAkış (5 madde):

60 sn yakın temas (sarıl, kucakla)
60 sn göz teması + duygu adı (“yoruldun, gözlerin ağırlaştı”)
60 sn yavaş ritim (ninni/nefesle sallanma değil, ritimle eşleşme)
60 sn hikâye/kitap (kısa, aynı kitabı tekrar etmek olabilir)
60 sn yatış sinyali (aynı cümle: “Şimdi yatağına geçiyoruz, birlikte sakinleşiyoruz.”)

Ağlama olduğunda: önce düzenleme (temas, ses, nefesle eşleşme), sonra planlanan “uyku adımı.”

5) Stres ve Koruyucu Faktörler (Aile İçin)

• Yüksek stres (iş, geçim, sağlık, afet) ilişkisel kapasiteyi zorlar – bu sizin suçunuz değil. • Koruyucu kalkan: kısa, sık yakınlık anları, öngörülebilir rutin, topluluk/akran desteği. • Gerektiğinde uzman desteği; ebeveynin uyku ve beslenmesi de “bebek düzeni”nin parçasıdır.

6) “Günlük 5 Dakika” ERH Planı

Sabah: 1 dk göz teması + duygu adı Öğlen: 2 dk sırayla oyun (ses/ritim) Akşam: 2 dk hikâye + aynı kapanış cümlesi

İpucu: Telefon alarmına “ERH 5dk” etiketi koyun.

7) Hızlı Kontrol Listesi (Haftalık)

☐ Günde ≥3 mikro “serve & return” ☐ Her akşam aynı sakinleşme cümlesi ☐ Ağlamada önce düzenleme, sonra adım ☐ Ebeveyn için mikro mola (günde 2×2 dk) ☐ Eş/akran desteğiyle haftada 1 sohbet

8) Sık Sorulanlar

“Her şeyi yanlış yaptım mı?”Hayır. Beyin esnektir; bugün küçük, tekrarlı adımlar yeterlidir.

“Kucağa alışır mı?”Yakınlık, düzenleme için araçtır; güvenli bağın yapıtaşıdır.

“Rutinimiz bozuldu.”Önce ilişkiyi onar (temas + adlandırma), sonra rutinin tek bir adımını geri getir.

9) Ebeveyn İçin Mikro Öz‑bakım

• 2 dk nefes: 4 sn al – 6 sn ver × 6 tur • 1 fincan su + esneme • 60 sn “teşekkür listesi” (3 madde) • “Mükemmel değil, yeterince iyi.”

10) Mini Kaynak Seçkisi

• Harvard Center on the Developing Child – Serve & Return notları• AAP – Early Relational Health çerçevesi & pozitif çocukluk deneyimleri• Ebeveyn duyarlılığı → güvenli bağlanma: meta‑analiz bulguları(